بررسی و تحلیل عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر در تخریب و کاهش سطح مراتع (مطالعه موردی: مراتع قشلاقی جویبار- استان مازندران)

عوامل متعددی باعث تخریب و کاهش سطح مراتع قشلاقی می‌گردد که به طور دقیق و ریشه‌ای‌، به ویژه در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، تحقیق و بررسی نشده‌اند و سهم و نقش آنها در تخریب منابع طبیعی مشخص نشده است. بنابراین، ضرورت دارد در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در بخش منابع طبیعی به ویژه مراتع، به نیروهای محرک انسانی در کنار نیروهای محرک فیزیکی توجه شود. هدف تحقیق حاضر شناخت عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر کاهش سطح مراتع قشلاقی شهرستان جویبار بود. جامعه آماری تحقیق شامل 92 بهره‌بردار از شش سامان عرفی انارپا، پایین رود پشت، چفت سر، انارمرز، فوتم سفلی، مشک آباد مراتع قشلاقی جویبار تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه‌گیری کوکران 34 بهره‌بردار تعیین شد. ابزار مورد استفاده در این روش برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات، پرسشنامه بود. برای تعیین روایی پرسشنامه از پانل متخصصان استفاده شد. به منظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن  63/0 بدست آمد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که از بین شاخص‌های اقتصادی-اجتماعی مؤثر بر کاهش سطح مراتع قشلاقی، تنها شاخص اقتصادی تغییر شیوه معیشت بهره‌برداران معنی‌دار شده است.  همچنین بین گویه‌های این شاخص با میزان تخریب و کاهش سطح مراتع قشلاقی رابطه مثبت و معنی داری در سطح 95/0 وجود دارد و گویه‌ها، 86 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می‌کنند. نتایج مقایسه تفاوت معناداری میانگین مؤلفه‌های مورد نظر تحقیق از دیدگاه پاسخگویان محلی نشان داد، تفاوت بین مؤلفه‌ها کاملاً معنادار در سطح آلفای 01/0 است. به علاوه، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیر تأثیر بهره‌برداری گروهی، تغییر کاربری اراضی، رقابت در افزایش تعداد دام و فقر مالی و کاهش درآمد، بیشترین تأثیر را بر کاهش سطح مراتع قشلاقی داشته است.